
Moa fand blong ol komuniti monita
I kat kol blong moa vatu i sapotem wok blong ol monita we oli stap lukaotem solwota mo graon raon long Vanuatu.
Kol ia i kamaot taem Vanua-Tai-Non Government Organisation i organisem anuol General miting blong hem long Emua Vilij, Efate long manis ia Septemba.
Long miting ia oli faenem se i kat wan hae namba blong oav 500 monita we oli wok volentari blong putum tabu long ol site protektem ol risos.
Coordinator blong Vanua-Tai we i set ap long 1995, Donald James, i talem se majoriti long olgeta monita ia oli resem harem nogud long fund blong sapotem wok blong olgeta.
Mr James i talem se wok ia oli karem aot blong ova 25 yia finis mbe oli nidim moa funding blong sapotem.
“Mani nao Kavman i no help plante mbe long saed blong save, research mo expertise hemi sapot from mifala i wok tuketa wetem fisheries, environmen mo forestry,” Mr Donald i admitim.
“So taem yumi long wan komuniti, yumi kolektem ol data blong ol fish caj we yumi stap tekem, yumi stap konektem yumi wetem kavman nao, taem yumi ko askem wan samting blong huk bae kavman i save help nao from hemi luk data.
“Mbe sapos hemi no luk bae i had blong hemi sapot.”
Pacific European Union Marine partnership program i interest long wok blong Vanua-Tai mo emia nao i fandem Anuol General miting blong yia ia wetem ova VT3 million.
Jeaman blong Tabu eria long Takara vilij long Efate, Jif Roby Peter, i talem se benefit blong wan tabu eria long solwota i bigwan.
“I kat wan tabu eria long solwota we i pipol i no alao blong yusum blong sam taem, long yia ia, mi kivim raet blong oli yusum ol risos long hem, mani blong hem i kasem VT1.7 million,” Jif Peter i talem.
“Mani ia komuniti i yusum blong pem skul fi blong 14 pikinini afta kivim VT600,000 i ko long Onesua Presbyterian College blong help extendem skul jabel blong olgeta.
“Haf mani i ko long nakamal mo wan jej long vilij.”
Coordinator blong Vanua-Tai, Mr James, i talem se nara jalenj we oli fesem hemi problem blong graon.
Mo oli stanap long tingting se ol monitor ia oli mas wok kolosap wetem ol jif long ol komuniti.
John Tasaruru, Authorise Ofisa long Nguna aelan, i talem se wok blong olgeta i voluntia nomo mo i gud blong oli wok wetem ol netwok olsem Wan Smol Bag, ol eria kaonsel wetem kavman blong givim janis long ol pipol blong mekem mani nomo long ol komuniti.
Wan jif long Epi i talem se hemi taem ol jif i luksave wok blong ol monita long ol komuniti from bae i fidim komuniti long futja.
Program ia i stat long 1995 we smol ol pipol long Not Efate oli statem long eria blong olgeta mbe naoia non-kavman organisation ia i kro.