Ol ship i save faen VT1 million

Ol ship i save faen long spot VT1 million sapos oli brokem ministerial oda blong aot long Port Vila wharf afta long 4pm.`

Wan akrimen i saen long wik ia blong enfosem strong oda we i stap longtaem vinis blong preventem spred blong kokonat bitel i ko long ol nara aelan.

Ofisa injaj long Ofis blong Maritime Regulator, Seiloni Toakuru, i talem long VBTC Nius se bae hemi putum ful fos long ministerial oda ia we i stap finis.

“Eni ship we i brekem oda ia bae i save kasem penalti faen VT 1 million,” Mr Toakuru i talem.

“Ship we i aot finis afta long 4pm mifala i kat paoa blong kolem bak hem long wof.

“Kokonat bitel ia hemi denjares long laef blong kokonat mo i afektem pipol mo yumi mas wok tuketa blong stopem spred blong hem.

“Akrimen ia i kam efect finis mo bae mifala i jekem ol ship we oli plan blong dipat long wof folem oda we i kamaot.”

Niufala invasive strain blong )(Oryctes Rhinceros )oli bin faenem long Mangaliliu vilij, not blong Efate long 2019.

Kokonat rhinoceros bitel i wan pest blong kokonat mo ol palm tri. Bitel ia hemi native long west blong Europe mo Scandinavia mbe i spread long Africa, Asia mo ol aelan long Pacifik.

Director blong Biosecurity Dipatmen, Myriam Toalak, i talem long VBTC Nius se Ministerial oda ia i bin kamaot finis mbe ol ship i no bin wok folem.

“Ol ofisa blong Biosecurity i fesem difikelti blong implimentem oda ia from mifala i tok long olgeta mbe oli nokat paoa blong stopem ship.

“Hemia nao i mekem se mifala i involvem maritime regulator from hemi lukaotem ol ship.”

Ofis blong Maritaem Reguleta i luk impotens long MOA ia mo hemi asurem Dipatmen blong Biosecurity se bae hemi implimentem wanem agrimen ia i talem.

Asisten Plant Health Ofisa long Biosecurity Vanuatu, Bill Garae, i talem se i kondaktem ol lokol boda kwarentin inspeksen long ol ship we oli kam long Efate mo Bankis from kokonat rhinoceros bitel mo faea anis.

Mr Garae i talem se i kat hae risk blong pest mo disis i spread from fulap agrikalja prodak i ship i ko long Tanna blong agrikalja wik.

Hemi talem se long taem blong ol inspeksen ia oli no bin kasem eni trace blong kokonat bitel ia.

Mr Garae i talem se kokonat bitel i stap long eria blong Mangaliliu kasem siviri long not Efate mo long eria blong Pango mo Ifira long saot Efate wetem Port Vila.

Plant Health Ofisa blong Biosecurity Dipatmen, Sylvie Boulekouran, i bin talem se oli stap aplaem ol biocontrol agent we hemi ol virus blong help wetem wok blong spread blong bitel long Mangaliliu, Efate.

Mr Boulekouran i talem se ol virus ia oli injektem in i ko long ol man kokonat bitel mo rilis i ko long ol kokonat plant.

Hemi talem se stadi i shoem long ol nara kaontri long Pacific olsem Fiji, PNG mo Samoa se kontrol ia i efectiv.

Ms Boulekouran i talem se so far efect blong kontrol ia ol man i nosave lukim yet from hemi tekem time mo kolsap tu yia blong lukim.

Hemi talem tu se oli stap usum wan nara bio agent weh oli singaotem fungus mo hemi atakem CRB Crabs mo larvae.

Oli bildem ol artificial site blong ol crab ia mo aplaem ol fungus ia long hem blong mekem hemi kro long larvae mo stopem blong i no kro i kam adult.Ms Boulekouran i talem se i kat ol nara plan i stap in ples mo one oli stap lukluk blong yusum ol dog blong oli smellem ol ples weh ol beetle crab mo larvae i stap long hem.

Jerryson Hosea, Area Administrator blong Notwest Malekula, i talem long VBTC Nius se ol papa, mama, ol yut mo ol skul long Unmet long not west A kasem Mantavath, Wilak, Womul mo Metkun oli kam blong save wanem hemi environmen mo hao blong kipim blong futja generesen.

Mr Hosea i talem se bitel blong kokonat i no mas kasem Malekula nomo from pipol i mekem vatu long kokonat ia nao.

“Sapos i kasem aelan bae oli pipol i safa from bae oli nomo winim vatu long kokonat,”Mr Hosea.

Ministry blong Agriculture mo Biosecurity i talem se sapos eni man o woman long ol komuniti long ol aelan i lukim sam diferen saen we i damejem ol kokonat tri hemia i save kokonat bitel mo oli mas ripotem long wan lokol ofis blong agrikalja o kolem biosecurity ofis kwiktaem.

I kat two type blong Coconut Rhinceros Beetle, wan hemi Coconut Rhinceros Bettle-s type mo nara wan hemi CRB -G type.

Vanuatu i dipen bigwan long copra komoditi longtaem i kam mo sipos i gat domestik aotbrek blong kokonat bitel bae i gat bigfala impakt long laef blong pipol.

 

 

 

(Visited 361 times, 1 visits today)

About The Author

You might be interested in