
Plante cloud i kosem ren
Vanuatu Weta Ofis i talem se plante cloud long West blong Vanuatu i kosem ren.
Duty Forecaster long Weta Ofis, Ellen Luke, i talem long VBTC Nius se i kat wan blong eria blong trough(Ol bigfala bundle blong cloud) i develop long West blong Vanuatu mo wik ia bae i kat ren nomo.
Hemi talem se taem i kat plante bigfala band blong cloud hemi save developmem ol low presa system.
“Kolosap long ol eria blong trough i stap kat plante ol developmen blong cloud,” Mrs Luke i talem.
“Olsem mi talem aot long eria blong trough nao hemi save developem sam low presa.
“At ta momen, yumi nokat eni low presa, i kat plante cloud nomo we i kosem ren.”
Mrs Luke i talem se mbe ol model i save pikap blong soem se i kat wan low presa mbe hemi ol weak wan nomo.
Hemi talem se taem ol low presa ia oli weak mo oli ded, eria blong trough i stil stap.
“Muvmen blong ol cloud ia long west blong kaontri hemi stap muv long wan saot, saot east direksen mo yumi stap luk se bae hemi muv ova long kaontri tete,” Mrs Luke i talem.
“Weta blong yumi we bae yumi expektem hemi cloudy mo ol shawa mo hevi ren i save foldaon.”
Hemi talem se i nokat eni threat blong wan saeklon.
“Yumi stap luk se bae trough(Ol bigfala bundle blong cloud) ia i pas aot tete mbe bae i kat wan moa trough bae i fom tumoro long west blong Vanuatu,” Mrs Luke i talem.
“Mo bae i muv i kam pasem kaontri long Wednesday mo Thursday olsem.
“Ples bae i save klia lelbet long Friday mo Saturday.”
Mrs Luke i stap advasem ol pipol we oli liv long ol low lying eria o kolosap long ol riva blong waj aot long flood from bae i kat hevi ren.
Vanuatu i sud expektem moa ren bitim nomol long nekis tri manis.
Vanuatu Weta Ofis i ripotem ol klaemet model i soem se 50 per cen janis blong sesen blong wetwet(La Nina) i fom mo bae i kat moa ren long manis October, November mo December.
Manager blong Climate Service anda long Vanuatu Meteorology mo Geo-Hazards Division, Allan Rarai, i talem se hemia i minim se eni smol ren bae i top ap we i minim se bae i bitim nomol renfall.
Hemi talem se weta ofis i stap putum aot infomesen ia blong wonem pipol blong pripea from ol flood mo landslide.
Mr Rarai i talem se long las yia 2020, long taem blong wetwet season i bin kat ol flood mo lanslide we sam pipol i mas muv aot long ol riva we oli liv kolosap long hem.